W obliczu rosnących wyzwań związanych z globalnym ociepleniem i koniecznością zapewnienia zrównoważonego rozwoju, inwestycje w OZE (odnawialne źródła energii) są kluczowe. Inwestowanie w wiatraki i farmy fotowoltaiczne odgrywają fundamentalną rolę w redukcji emisji gazów cieplarnianych, co jest niezbędne do powstrzymania zmian klimatycznych. Prąd z OZE to pozytywny wynik etycznego inwestowania ale nie jego ilość nie będzie się szybko zwiększać bez odpowiedniego ustawodawstwa. Światowe raporty wskazują, że do utrzymania założeń porozumienia paryskiego potrzeba dalszego zwiększania procentowego przyrostu zainstalowanej mocy OZE. Aby jednak umożliwić szybki rozwój tego sektora, konieczna jest budowa nowych ram prawnych, które umożliwią efektywne i stabilne inwestowanie w transformację energetyczną.

Pozytywny wpływ starszych przepisów

Przykłady z przeszłości pokazują, że odpowiednie regulacje mogą znacząco wspierać powstawanie inwestycji w OZE. Badania wykazały, że wprowadzenie dyrektywy o promowaniu energii odnawialnej w Unii Europejskiej (2009/28/WE) miało znaczący wpływ na wzrost udziału OZE w miksie energetycznym państw członkowskich. Dyrektywa ta nie tylko zobowiązała kraje UE do osiągnięcia określonych celów w zakresie OZE, ale także stworzyła mechanizmy wsparcia, takie jak systemy taryf gwarantowanych i zielonych certyfikatów, które skutecznie pobudziły inwestycje w wiatraki i elektrownie słoneczne.

Na polskim podwórku każdego dnia obserwujemy efekty licznych edycji programu „Mój Prąd” bowiem w 2022 ponad 14% domów w Polsce posiadało instalację fotowoltaiczną. Program dopłat ożywił rynek a bardzo wiele firm wyspecjalizowało się w instalowaniu paneli fotowoltaicznych. Ważne było też zapewnienie beneficjentom programu bardzo korzystnych zasad rozliczania energii oddanej do sieci. Niektórzy eksperci wskazywali na to, że wycofany system net-metering powodował wręcz zbyt szybki przyrost mocy. Jednak problemy magazynowania energii i elastyczności polskiej sieci energetycznej są zagadnieniami, które można dość szybko rozwiązać a zainstalowana moc zostanie z nami już na zawsze. Inwestycje w OZE to proces ciągły a zmiana sieci może być stosunkowo dynamiczna.

Czas na nowe

Każda osoba prowadząca inwestycje w OZE na pewno śledzi jak szybko i dynamicznie zmienia się ten rynek. Nowe trendy zaczynają spełniać się na naszych oczach, chociaż jeszcze niedawno wydawały się odległe lub nieopłacalne. Tematy upowszechnienie bateryjnych magazynów energii lub prowadzenia kabli między kontynentami jeszcze niedawno wydawały się teoretyczną dysputą zapaleńców a dzisiaj to rzeczywistość, która rozpoczyna swój bezpośredni wpływ na inwestycje w wiatraki i farmy fotowoltaiczne. Chcąc prowadzić rozsądną dywersyfikację inwestor powinien uzupełniać wiedzę. Tylko wtedy może powiedzieć, że jego portfel OZE to bezpieczne inwestycje.

Niezależnie jednak od działań i determinacji inwestorów i przedsiębiorców a także działaczy społecznych; potrzeba nowych aktów prawnych. Czasy tak dynamicznych zmian wymagają dużego zaangażowania państwa w tworzenie prawa odpowiedniej ilości i jakości. Jeżeli dopuścimy do działania inwestycji w OZE w szarej sferze lub dżungli przepisów to napotkamy odpływ kapitału do innych branż lub innych krajów. Aktualnie na terenie świata, Europy i Polski następuje dynamiczne powstawanie otoczenia prawnego. To dobry trend. Inwestowanie w elektrownie wiatrowe będzie szybciej rosnąć w stabilnym środowisku. Etyczne inwestycje w „zieloną” energię przekładają się na czyste powietrze a to daje ogólną korzyść społeczną i oszczędności na przykład w leczeniu chorób płuc.

Nowelizacja ustawy o OZE i cable pooling

Ustawa o OZE została ogłoszona w dzienniku ustaw 31 sierpnia 2023 a przegłosowana 17 sierpnia 2023. Obejmuje ona dużą ilość pomniejszych kwestii związanych z rynkiem OZE i kilka ważnych tematów, o które branża inwestorów OZE upominała się od dłuższego czasu. Przede wszystkim wprowadza ona mechanizm „cable pooling”, który ucieszy osoby posiadające w swoim portfolio równocześnie inwestycje w wiatraki i inwestycje w elektrownie słoneczne. Tłumacząc w bardzo prosty sposób, przepisy te umożliwiają, żeby elektrownia wiatrowa i słoneczna, zlokalizowane w tym samym miejscu, wspólnie korzystała z jednego kabla elektrycznego w ramach jednego pozwolenia.

To nowoczesny i bardzo sprytny sposób, by wykorzystać maximum z obecnej sieci energetycznej kraju, która niestety ma duże zaległości w stosunku do wymogów rynku. Powszechnym faktem jest to, że w ciągu roku energia wiatrowa i słoneczna osiągają swoje maksima w innych porach roku a często także w ciągu dnia. W mechanizmie cable pooling, kiedy elektrowni słonecznej zapewniono określoną moc, to bez oczekiwania na następną moc, można przez to samo przyłącze sprzedawać prąd z elektrowni wiatrowej. Oczekiwania na przyłącze i brak elastyczności polskiej sieci, zostają w ten sposób w jakimś stopniu zniwelowane. Adekwatną nazwą, bardziej zrozumiałą dla osób, które nie prowadzą inwestycji OZE, byłoby „cable-sharing” w nawiązaniu do trendu współdzielenia dóbr.

Zmiany, zmiany i więcej zmian

Nowelizacja ustawy o OZE z dnia 17 sierpnia 2023 to kilka mechanizmów, które ułatwią dopływ kapitału do inwestycji w OZE. Nie od dziś wiadomo, że bardzo dużo osób, które dywersyfikują swój majątek w kierunku inwestycji w elektrownie wiatrowe i słoneczne, narzeka na nadmiar biurokracji lub jej powolne działanie. Jasne środowisko prawne ułatwi inwestowanie w odnawialne źródła energii. W ustawie temat ten dotyczy następujących zmian:

1. Rozszerzenie definicji hybrydowych inwestycji OZE
2. Uregulowanie umów Power Purchase Agreement („PPA”) czyli zakupu energii bezpośrednio od wytwórcy
3. Przepisy o spółdzielniach energetycznych
4. Rozszerzenie prawa opisującego klastry energetyczne
5. Wprowadzenie prosumenta lokatorskiego
6. Doprecyzowanie pierwszeństwa zakupu ciepła z odnawialnych źródeł
7. Rozszerzenie gwarancji pochodzenia pozwalając na przystąpienie do międzynarodowych stowarzyszeń
8. Utworzenie Krajowego Punktu Kontraktowego ds. odnawialnych energii
9. Zwiększenie mocy, którą można postawić bez pozwolenia na budowę
10. Wsparcie do biznesu „biometanu”
11. Określenie czym jest spółdzielnia energetyczna
12. Zapowiedź finansowania małych elektrowni wodnych i biogazowych/biomasowych, które przez obniżenie ceny prądu stają się nierentowane.
13. Przepisy promujące i ułatwiające modernizowanie elektrowni OZE
14. Podwojenie ilości wolumenów aukcyjnych morskich elektrowni wiatrowych

Powyższa lista jest naprawdę obszerna a jej omówienie to ogromna ilość bardzo specjalistycznych artykułów. Branża oceniła te zmiany jako bardzo pozytywne. Oczywiście do różnych szczegółów specjaliści mieli uwagi ale konsensus jest prosty: na zmianach skorzysta krajowe inwestowanie w odnawialne źródła energii. Każda osoba, która zadaje sobie pytanie „jak inwestować w odnawialne źródła energii” znajdzie więcej odpowiedzi bezpośrednio w przepisach.

Korzyści na wielu etapach

Prześledźmy hipotetyczny scenariusz w jaki sposób nowo budowana elektrownia słoneczna może skorzystać na wprowadzonych przepisach. Już na samym początku łatwiejsze będzie jej finansowanie. Inwestor będzie mógł skorzystać z przywilejów jakie daje klaster energetyczny lub zdobyć w nim część finansowania. Rozwinie się rynek handlu starszymi elektrowniami OZE co ułatwi wejście w ten rynek. Wiedząc o ułatwieniach w modernizacji inwestorzy nie będą się bać starszych elektrowni co jest korzystne dla rynku inwestycji w OZE nie tylko z perspektywy z ekonomicznej ale i ekologicznej.

Jeżeli inwestycja będzie częścią większego portfolio, które zawiera instalację z biometanem lub elektrownię wodną, to można spodziewać się jej przyspieszenia: bo właściciel innych OZE zyska większą pewność co do ich przyszłości. Stabilne środowisko prawne tworzy bezpieczną atmosferę i zachęca właścicieli wiatraków oraz elektrowni słonecznych do dalszego działania. Prawdopodobne jest zwiększenie się ilości wspólnot mieszkaniowych, które zaczną korzystać z sumy przepisów: o spółdzielni energetycznej, ze zwiększonej mocy i z możliwości jaką daje prosument lokatorski.

Prosument lokatorski – zapowiedź nowoczesnej sieci energetycznej

Warto na koniec przybliżyć czym jest wspomniany już prosument lokatorski, zwłaszcza z tego powodu, że zwiastuje to nadchodzące zmiany na polskim i światowym rynku energii. Zmiany, które zdecydowanie będą interesować osoby, które swoje środki lokują w inwestycje OZE. Prosument lokatorski to rozwiązanie, które zwiększa możliwości jakie mają wspólnoty mieszkaniowe z zainstalowaną mikroinstalacją OZE za licznikiem energii. Wspólnota po przeprowadzeniu inwestycji w panele fotowoltaiczne może sprzedawać wyprodukowaną energię do sieci lub zmniejszać własne rachunki poprzez rozprowadzenie jej bezpośrednio do klatek. Ustawa dopuszcza rozliczanie energii w różny sposób: poprzez obniżenie czynszów, zaliczki na fundusz remontowy lub wypłat do lokatorów. Dodatkowo ułatwia budowę mikro instalacji w zakresie mocy przyłączeniowej, którą ma już budynek.

Efekt ustawy będzie prosty: coraz częściej na budynkach będziemy mieszkalnych będziemy widzieć inwestycje OZE. Prosument lokatorski to jedna spośród kilku zmian w ustawie o OZE z 17 sierpnia 2023, która wpisuje się w szeroki trend, stanowiący fundament globalnych inwestycji w transformację energetyczną: rozproszenie i uelastycznienie sieci energetycznej. Tradycyjna sieć energetyczna opiera się na dość prostym schemacie: w dużej elektrowni spalany jest węgiel a sieć rozsyła go do mieszkań. Można przyrównać to do działania wodociągów.

Sieć energetyczna przyszłości to miejsce gdzie prąd może być produkowany właściwie wszędzie. Jedna osoba może jednocześnie produkować energię z kilku źródeł, być konsumentem i producentem a także zarabiać na wirtualnym magazynie energii. Taką sieć można przyrównać do żywego organizmu, w którym wszystkie jego części działają w jednym celu. Taki organizm potrzebuje jednak otoczenia mądrym prawem by dobrze funkcjonować. Ustawa o OZE z dnia 17 sierpnia 2023 to nie jedyna oznaka rosnącej gotowości prawnej Polski na nowoczesną sieć energetyczną. A każdy taki sygnał na pewno ucieszy osoby, które prowadzą inwestycje w wiatraki lub elektrownie słoneczne.

Za tydzień ukaże się część druga z omówieniem następnych przepisów, także tych projektowanych. Zapraszamy